Het probleem van veel teams? Ze kennen elkaars werk, maar niet elkaars werkwijze. Teams vol experts die uitblinken in hun eigen vakgebied, maar moeite hebben zodra echte samenwerking gevraagd wordt. De oplossing ligt niet in nóg een training, maar in iets dat we als kind vanzelfsprekend vonden: spelen. Want spelen onthult in één middag meer over teamdynamiek dan maanden vergaderen. Het brengt collega’s dichter bij elkaar, laat verborgen talenten aan het licht komen en bouwt vertrouwen door samen uitdagingen aan te gaan.
Wat is spelen eigenlijk?
Spelen is meer dan een pauze van het werk. Het is leren in zijn puurste vorm. Karen Sikkema, expert op het gebied van game-based learning, legt in haar boek Spelen werkt (2022) uit hoe dit werkt: “Je leert meer over iemand in één uur spelen dan in een jaar praten.” Spelen doe je uit plezier en nieuwsgierigheid, terwijl een goed spel structuur geeft via duidelijke doelen, regels en feedback.
Wat gebeurt er dan precies? Zodra mensen gaan spelen, verdwijnen de gebruikelijke werkrollen. De directeur die normaal de vergadering leidt, worstelt net als iedereen met de opdracht. De stille analist blijkt plotseling creatieve doorbraken te hebben. Ineens worden patronen zichtbaar die tijdens het gewone werk verborgen blijven. Wie neemt spontaan de leiding? Hoe reageert iemand onder tijdsdruk? Welke verborgen talenten komen boven water wanneer de formele hiërarchie even wegvalt? Deze openheid ontstaat omdat spelen een veilige omgeving creëert waar fouten maken niet alleen mag, maar juist leerzaam is.
Hoe je brein spelen verwerkt
Wat deze openheid zo blijvend maakt, heeft alles te maken met hoe ons brein werkt. De meeste teamtrainingen geven een tijdelijke boost, maar binnen een paar weken zijn de oude patronen terug. Bij spelen is dat anders. Je brein slaat spelende momenten op als een levendige film vol emotie, terwijl theoretische presentaties wegzakken in vage herinneringen. Denk aan dat moment van uitbarsten in gelach tijdens een teambuilding wanneer jullie strategie totaal niet werkt zoals gepland, de spontane high five bij een doorbraak, of het gedeelde gevoel van trots wanneer jullie samen een uitdaging overwinnen. Maanden later kun je die momenten nog voelen. Niet alleen herinneren, maar daadwerkelijk herbeleven.
Die emotionele herinneringen zorgen ervoor dat teams verbonden blijven. Wanneer mensen samen spelen, maakt hun brein een krachtige combinatie van stoffen aan: dopamine voor motivatie, oxytocine voor verbinding, serotonine voor rust en endorfine voor plezier. Deze natuurlijke cocktail brengt het brein in een staat waarin het zowel ontspannen als alert is. Ideaal voor leren en het opbouwen van vertrouwen. Teams voelen zich vrijer om kwetsbaar te zijn en nieuwe ideeën te delen. Lev Vygotsky’s onderzoek (1978) naar sociaal leren bevestigt dit: we leren het meest effectief in interactie met anderen, vooral in omgevingen waar we veilig kunnen experimenteren en fouten mogen maken.
Van spelen naar blijvende verandering
Al deze emotionele herinneringen en neurochemische processen zijn nog maar het begin. De werkelijke doorbraak ontstaat wanneer teams bewust stilstaan bij wat er gebeurd is. Onderwijspsycholoog David Kolb legde dit vast in zijn invloedrijke theorie van ervaringsgericht leren (1984): echte ontwikkeling komt door een cyclus van doen, reflecteren, conceptualiseren en vervolgens toepassen.
Stel dat je team samen een robot programmeert om door een doolhof te rijden. Tijdens die opdracht wordt direct zichtbaar wie spontaan de leiding neemt, wie met creatieve oplossingen komt, en wie het team motiveert wanneer het moeilijk wordt. Maar de echte vooruitgang begint pas in het gesprek daarna:
- “Ik zag dat jij steeds de creatieve doorbraken had. Hoe kunnen we daar op de werkvloer beter gebruik van maken?”
- “We vielen elkaar constant in de rede. Welke signalen kunnen we afspreken?”
- “Jij nam automatisch de leiding toen het stressvol werd. Herken je dat patroon?”
Deze bewustwording zorgt ervoor dat teams concrete afspraken kunnen maken die ze meenemen naar hun dagelijkse samenwerking.
Waarom het blijft plakken
Onderzoek van psycholoog Bruce Tuckman (1965) toont aan hoe teams door verschillende ontwikkelingsfases groeien: van voorzichtig aftasten (forming) naar vloeiend samenwerken (performing). Veel teams raken echter vastgezet in de tussenliggende storming-fase. Ze kennen elkaar inmiddels wel, maar hebben nooit ontdekt hoe ze elkaars sterke punten echt kunnen benutten.
Spelen doorbreekt dit patroon door een veilige setting te creëren waarin teams versneld door deze fases bewegen. Waar dit proces normaal maanden kan duren, maken teams tijdens een speelse middag de overgang van onzekerheid naar wederzijds vertrouwen, van individueel werken naar echte samenwerking.
Het verschil zit hem in wat teams meenemen: niet alleen weten ze nu wat ieders kwaliteiten zijn, maar vooral hoe ze die kwaliteiten in de praktijk kunnen inzetten en versterken. Deze basis van openheid, vertrouwen en wederzijds inzicht maakt teams klaar voor vervolgstappen. Of dat nu interne ontwikkeling is of aanvullende trainingen; de fundering is gelegd, waardoor alles wat volgt effectiever wordt.
Spelen, wetenschap en praktijk
Spelen is geen tijdverdrijf, het is een bewezen methode voor teamontwikkeling. Door de inzichten van Vygotsky over sociaal leren, Kolb’s ervaringscyclus en Tuckman’s teamfases te combineren met robots, ontstaat een unieke aanpak. Teams ontdekken in een veilige setting hoe ieders sterke punten elkaar kunnen versterken.
Robots hebben daarbij een bijzonder voordeel: ze maken vrijwel iedereen tot beginner. Een directeur worstelt net zo hard met de programmering als een junior medewerker. Deze gelijkwaardige positie doorbreekt hiërarchische patronen en creëert ruimte voor authentieke samenwerking. Onderzoek bevestigt dat nieuwe, uitdagende situaties zoals werken met robots, mensen uit hun comfort zone halen en gelijkwaardig leren bevorderen.
Wat teams meekrijgen, verschilt van klassieke teambuilding. In plaats van alleen een leuke dag, hebben ze concrete inzichten en afspraken die direct toepasbaar zijn. Het resultaat: een team dat niet alleen goed samenwerkt, maar ook weet hoe ze hun samenwerking kunnen blijven verbeteren. Wil je ervaren hoe deze aanpak jouw team kan versterken? RobotWise helpt teams ontdekken wat er mogelijk is wanneer spelen, wetenschap en praktijk samenkomen.
